Om de druk op de capaciteit binnen de Nederlandse gevangenissen aan te pakken, heeft de Dienst Justitiƫle Inrichtingen (DJI) besloten om onmiddellijk extra maatregelen te treffen, naast de reeds geplande acties voor de lange termijn. Dit is vastgelegd in een brief van minister Weerwind aan de Tweede Kamer.
De huidige situatie is nijpend, met 330 cellen die onbenut blijven door een tekort aan personeel. Dit leidt ertoe dat arrestanten niet efficiƫnt kunnen worden overgebracht, wat resulteert in overvolle politiecellen. Het gebrek aan voldoende personeel brengt daarnaast de veiligheid van zowel het personeel als de gevangenen in gevaar. Dit heeft minister Weerwind ertoe aangezet noodmaatregelen te implementeren.
Op de korte termijn omvatten deze maatregelen het uitstellen van strafuitvoering voor sommige arrestanten en het vervroegen van de vrijlating voor gedetineerden die binnen drie dagen toch vrijgelaten zouden worden. Deze aanpak zal tot juli 2024 worden gehandhaafd, waarna een evaluatie plaatsvindt.
Voor de langere termijn wordt ingezet op verschillende strategieƫn, zoals het toestaan van meer gedetineerden om een deel van hun straf in minder beveiligde afdelingen door te brengen, het verbeteren van de overgang van detentie naar forensische zorg, het inzetten van elektronisch toezicht in bepaalde gevallen aan het einde van de detentie, en het terugdringen van vervangende hechtenis door betere uitvoering van taakstraffen. Deze maatregelen blijven van kracht tot uiterlijk eind 2025.
Volgens DG Wim Saris zijn deze stappen essentieel, gezien de huidige arbeidsmarkt het niet toelaat om simpelweg meer personeel aan te nemen. Minister Weerwind benadrukt dat deze acties cruciaal zijn om onveilige omstandigheden te voorkomen en om te zorgen dat misdaden niet onbestraft blijven.
Deze stappen bouwen voort op eerdere mededelingen aan de Tweede Kamer over de problematiek rondom de capaciteit in gevangenissen en de benodigde maatregelen, zoals het opzetten van een taskforce voor capaciteit en plaatsing bij DJI.
Acute maatregelen
Om de druk op de beschikbare celruimte met onmiddellijke ingang te verminderen, wordt besloten tot een tijdelijk uitstel van arrestaties voor personen die veroordeeld zijn tot een gevangenisstraf van maximaal twee maanden, of die een vervangende hechtenis ondergaan wegens het niet betalen van een geldboete of het niet voltooien van een taakstraf. Dit uitstel geldt niet voor zaken die ernstig geweld, terrorisme of zedendelicten betreffen. Deze aanpak blijft van kracht tot 1 juli 2024, waarna een beoordeling zal plaatsvinden over de noodzaak van verlenging, met inachtneming van het succes van de hieronder besproken nieuwe maatregelen op de capaciteit.
In een vergelijkbare benadering tot het eerder vrijlaten van gedetineerden tot maximaal drie dagen, is er nu ook de mogelijkheid om gedetineerden op vrijdag vrij te laten die normaal gesproken op de daaropvolgende zaterdag, zondag of maandag zouden zijn vrijgekomen. Dit gebeurt op basis van een individueel beoordeelde invrijheidstellingsopdracht van het CJIB. Deze maatregel, bedoeld om cellen vrij te maken wanneer er een tekort is, is al enkele keren ingezet sinds 1 maart en zal doorgaan tot 1 januari 2025. Voor die tijd zal ik, afhankelijk van de effectiviteit van de aanvullende maatregelen genoemd in de volgende paragraaf, beoordelen of een verlenging noodzakelijk is.